Op warme, zonnige dagen genieten veel katten volop van het buiten zijn – languit op het terras, in het gras of op een zonnige vensterbank. Maar wist je dat katten, net als mensen, kunnen verbranden door de zon? Vooral katten met een lichte vacht of weinig pigment zijn gevoelig voor de schadelijke effecten van UV-straling. De kwetsbare huid op de oren, neus en andere dun behaarde plekken kan al snel rood, pijnlijk of schilferig worden. In ernstige gevallen kunnen zelfs blaren, ontstekingen en huidkanker ontstaan, zoals actinische keratose of plaveiselcelcarcinoom. Of je nu een buitenkat hebt, een lichtgekleurde huiskat of een kat die graag in de vensterbank ligt: zonbescherming is geen overbodige luxe. In dit artikel lees je waar je op moet letten, welke katten extra risico lopen en wat je kunt doen om zonnebrand te voorkomen.
Kan een kat zonnebrand krijgen?
Hoewel je het misschien niet direct verwacht bij een dier met een vacht, kunnen katten wél degelijk zonnebrand oplopen. De vacht biedt wel enige bescherming, maar op plekken waar de beharing dun is of ontbreekt – zoals de neus, oorschelpen, oogleden en buik – is de huid extra kwetsbaar voor UV-straling. Vooral als de kat veel buiten is of op het heetst van de dag in de zon ligt, neemt het risico toe.
Lichtgekleurde katten of katten met veel wit in de vacht lopen het meeste gevaar. Dat komt doordat ze minder pigment hebben, en pigment beschermt de huid juist tegen schadelijke UV-straling. Witte katten verbranden dan ook opvallend vaak op de oren. Ook katten met kale plekken – bijvoorbeeld door medische aandoeningen, ouderdom of stress gerelateerd kaal likken – zijn gevoeliger voor zonverbranding (Dorn, 1971).
Als een kat te lang onbeschermd in de zon is geweest, kan de huid rood worden en geïrriteerd aanvoelen, net zoals bij mensen. Er kunnen korstjes of zelfs blaren ontstaan. Bij langdurige of herhaalde blootstelling kan dit zelfs leiden tot ernstige huidschade zoals actinische keratose – een voorstadium van huidkanker – of plaveiselcelcarcinoom, een kwaadaardige tumor die vooral op de oren en neus voorkomt (Breen, 1972).
Niet iedere kat verbrandt even snel in de zon
De kans dat je kat last krijgt van het regelmatig zonnebaden hangt af van meerdere factoren: de duur en frequentie van blootstelling, de intensiteit van de zonnestraling en de reactiviteit van de huid. De reactiviteit van de huid is afhankelijk van factoren als kleur van de huid, dichtheid van de beharing en genetische aanleg. (Burrows, 1999)
Welke katten lopen het meeste risico?
Niet elke kat is even gevoelig voor zonnebrand. Sommige katten lopen aanzienlijk meer risico, afhankelijk van hun vachttype, kleur, gezondheid en gedrag. Hieronder lees je welke katten extra kwetsbaar zijn:
- Witte katten of katten met veel wit in de vacht – weinig tot geen pigment = minder natuurlijke bescherming.
- Katten met dunne of kale vacht – denk aan rassen zoals Sphynx of katten met medische kale plekken.
- Katten met kale of licht gepigmenteerde plekken – zoals neus, oogleden, oorschelpen.
- Katten die veel buiten zijn of lang in de zon liggen – ook bij een normale vacht kan dan schade optreden.
Ook op een bewolkte dag kan je kat verbranden!
De kans dat je kat verbrandt, hangt niet alleen af van de duur van de blootstelling, maar ook van de zonkracht – de hoeveelheid UV-straling die op de aarde terechtkomt.
Bij een zwakke tot matige zonkracht (1 tot 4) verbrandt de huid minder snel dan bij een sterke zonkracht (5 of hoger). Toch biedt zelfs bewolking maar beperkte bescherming: een volledig bewolkte lucht werkt ongeveer als een zonnebrandcrème met factor 5. Ook in de schaduw of onder een parasol kan de huid dus nog steeds verbranden.
In Nederland komt een zonkracht van 7 of hoger regelmatig voor – op sommige jaren zelfs meer dan twintig dagen. En hoewel uitzonderlijk, is zelfs zonkracht 8 hier al gemeten. In Zuid-Europa liggen de waarden in de zomer vaak nog hoger, met zonkracht 9 of meer als geen uitzondering.
💡 Actuele zonkracht checken?
Bekijk de dagverwachting voor Nederland op de site van het KNMI voordat je kat naar buiten gaat op een zonnige dag.
Symptomen van zonnebrand bij katten
Zonnebrand is niet altijd direct zichtbaar, maar herken je meestal aan roodheid en schilfering op de oorschelpen, neus of rond de ogen. Korstjes, blaren, wondjes, haaruitval en verdikking van de huid kunnen ook voorkomen. Ernstige verbranding kan leiden tot chronische huidveranderingen zoals actinische keratose of zelfs plaveiselcelcarcinoom (Peters-Kennedy et al., 2008).
Preventie: zo bescherm je je kat tegen zonnebrand
Beschermen van de huid van je kat is belangrijk:
- Hou je kat binnen op het heetst van de dag (tussen 12 en 15 uur), zeker als er veel zonkracht is.
- Gebruik UV-werende raamfolie als je kat graag binnenshuis achter het raam van de zon geniet.
- Zorg voor voldoende schaduwplekken voor je kat, zowel binnenshuis als buitenshuis. Denk aan het plaatsen van parasols, het spannen van een zonnedoek in de kattenren en binnenshuis gordijnen en andere raambekleding.
- Gebruik veilige zonnebrandcrème, speciaal voor huisdieren. Om je kat te beschermen tegen de zon, kun je op kwetsbare plekken – zoals de oorranden of kale huid – een speciale zonnebrandcrème voor huisdieren gebruiken. Smeer de crème bij voorkeur vlak vóórdat je je kat eten geeft. De kans is dan kleiner dat je kat het er meteen weer af probeert te likken.
❌ Gebruik nooit zonnebrandcrème voor mensen, ook niet de variant voor baby’s.
Deze zijn bijna nooit geschikt voor katten en kunnen zelfs ernstige vergiftigingsverschijnselen veroorzaken.
Zonnebrandcrèmes voor mensen bevatten vaak stoffen die schadelijk zijn voor dieren, zoals:
- Zinkoxide – dit wordt veel gebruikt in crèmes voor mensen, maar is giftig als het wordt opgelikt.
- Salicylaten – deze zonnefilters zijn vaak zeer giftig voor katten.
Parfum en geurstoffen – deze kunnen de gevoelige kattenhuid irriteren en veroorzaken vaker een allergische reactie. - Instabiele of hormoonverstorende zonnefilters – kunnen bijdragen aan huidproblemen of een verhoogde gevoeligheid voor UV-straling.
Katten likken zichzelf graag schoon, dus alles wat je op hun huid aanbrengt, moet volkomen veilig zijn – ook bij opname via de mond. Kies daarom altijd voor een diervriendelijke zonnebrandcrème zonder schadelijke stoffen.
Er is speciale UV-werende kleding voor huisdieren. Wij zijn geen voorstander van het ‘aankleden’ van dieren, tenzij er een goede reden is. Dit soort kleding zou bijvoorbeeld een alternatief kunnen zijn voor de kat volledig insmeren als je een kat met weinig of geen haar hebt en je kat gaat naar buiten onder toezicht. Gebruik een dergelijk jasje in ieder geval nooit zonder toezicht en alleen als er geen andere opties zijn.
Wat te doen bij (vermoeden van) zonnebrand?
- Controleer de huid op roodheid of wondjes
- Koel voorzichtig met een lauw washandje
- Gebruik geen crèmes zonder overleg met een dierenarts
- Raadpleeg altijd de dierenarts bij open wonden, aanhoudende symptomen, sloomheid of tekenen van pijn.
Langdurige gevolgen van zonnebrand bij katten
Zonnebrand bij katten lijkt misschien onschuldig, maar als je kat herhaaldelijk verbrandt, kunnen de gevolgen ernstig zijn. Vooral bij katten met weinig pigment zie je vaak dat de eerste problemen ontstaan bij de oorschelpen, maar ook de neus en oogleden zijn kwetsbare zones (Moriello, 2023). Er ontstaan korstjes die doen denken aan eczeem, maar die langdurig blijven bestaan of telkens terugkeren. Dit is een belangrijk alarmsignaal.
Let op: het kan gaan om meer dan alleen zonnebrand
In de geneeskunde wordt onderscheid tussen twee aandoeningen die allebei verband houden met zonlicht:
- Zonnedermatitis, dit is een acute reactie van de huid op zonlicht. Denk aan roodheid, jeuk of blaasjes na een korte maar felle blootstelling aan UV-straling. Het is vervelend, maar meestal tijdelijk en goed te behandelen met rust, schaduw en hydraterende verzorging.
- Actinische keratose ontstaat na langdurige of herhaalde blootstelling aan zonlicht. Hierbij ontstaan ruwe, schilferige plekjes op de huid – vooral op de oren, neus en andere zongevoelige delen van de kop. Deze plekjes genezen meestal niet vanzelf en kunnen zich ontwikkelen tot plaveiselcelcarcinoom, een kwaadaardige vorm van huidkanker.
Waarom dit zo belangrijk is
Katten die herhaaldelijk verbranden, lopen een verhoogd risico op blijvende huidschade. Bij actinische keratose en plaveiselcelcarcinoom is vroegtijdig herkennen essentieel. Behandeling is mogelijk, maar vaak ingrijpend. In sommige gevallen moet het aangetaste weefsel verwijderd worden – bijvoorbeeld het bovenste deel van het oor.
Twijfel je of een huidplek onschuldig is of niet?
Korstjes die niet genezen, ruwe plekjes die terugkeren of zichtbare huidveranderingen op oren of neus zijn altijd reden om contact op te nemen met je dierenarts.
Wat kun je als eigenaar doen?
- Hou je kat uit de zon op warme middagen
- Zorg voor schaduwrijke plekken
- Gebruik UV-werende raamfolie
- Gebruik veilige zonnebrandcrème
- Controleer de huid van je kat regelmatig
- Raadpleeg je dierenarts bij twijfel
- Fotografeer verdachte plekjes om veranderingen te volgen
Misschien vind je dit ook interessant?
Artikel: Hoe herken je pijn bij katten
Katten zijn meesters in het verbergen van pijn. Dat maakt het niet eenvoudig om te zien of een kat kat pijn heeft. In dit artikel vind je alle aandachtspunten waaraan je jeals eigenaar kunt zien of je kat (mogelijk) pijn heeft.
Artikel: Oververhitting bij katten – zo help je je kat de zomer door
n tegenstelling tot bij honden komt oververhitting bij katten minder vaak voor. Dat komt vooral doordat katten hun eigen tempo bepalen. Ze zoeken liever een koel plekje in de schaduw op dan dat ze fanatiek blijven rennen. Toch kunnen ook katten oververhit raken, vooral als ze geen keus hebben om een koelere plek op te zoeken. Denk bijvoorbeeld aan katten in een ren zonder schaduw, in een afgesloten caravan of auto, of per ongeluk opgesloten in een schuur. Ook bij intensief spel, zoals met een laserlampje waarbij de kat veel rent en springt, kan oververhitting ontstaan. In het artikel ‘Oververhitting bij katten – zo help je je kat de zomer door’ lees je hoe je oververhitting herkent, wat je kunt doen om het te voorkomen, en wanneer je direct contact moet opnemen met de dierenarts.
Gratis cursus: Naar de dierenarts? Geen stress!
In deze cursus leer je alles over het met zo min mogelijk stress bezoeken van de dierenarts. En het mooie is, het is helemaal gratis! Zo hopen we dat ook jij straks kunt zeggen: Naar de dierenarts? Geen stress!
Referenties
- Breen PT. Nasal solar dermatitis. Vet Med Small Anim Clin. 1972 Jun;67(6):652-3. PMID: 4483141. (Breen, 1972)
- Burrows, M: an approach to nodules and draining tracts. In Foster, AP, Foil, CS (Eds.): BSAVA Manual of Small Animal Practice 29, 1999, 1337.
- Dorn CR, Taylor DO, Schneider R. Sunlight exposure and risk of developing cutaneous and oral squamous cell carcinomas in white cats. J Natl Cancer Inst. 1971 May;46(5):1073-8. PMID: 5157843.
- Miller, W. H., Griffin, C. E., & Campbell, K. L. (2012). Muller and Kirk’s Small Animal Dermatology. Elsevier Health Sciences.
- Moriello, K.A: Feline Skin Diseases. In Little, S. (2023). The Cat: Clinical Medicine and Management. Saunders: 22, 398
- Murphy S. (2013). Cutaneous squamous cell carcinoma in the cat: current understanding and treatment approaches. Journal of feline medicine and surgery, 15(5), 401–407. https://doi.org/10.1177/1098612X13483238
- Peters-Kennedy, J., Scott, D. W., & Miller, W. H., Jr (2008). Apparent clinical resolution of pinnal actinic keratoses and squamous cell carcinoma in a cat using topical imiquimod 5% cream. Journal of feline medicine and surgery, 10(6), 593–599. https://doi.org/10.1016/j.jfms.2008.02.002