Weet jij of wat je denkt te weten over katten ook echt klopt? Misschien heb je je hele leven al meerdere katten in huis. Nog nooit is er een kat onzindelijk geweest ook al had je maar 1 kattenbak staan met een kap erop en een luikje erin. Dan zou je kunnen denken dat katten het prima vinden om een dergelijke kattenbak te hebben en te delen. Of je ervaring is dat lapjeskatten veel feller zijn dan katten van een andere kleur. Is dat dan ook echt zo? Is dat omdat je iedere keer dat een lapjeskat zich fel gedraagt je dit als een bevestiging ziet? Of geldt dat misschien alleen voor de lapjeskatten die jij gekend hebt en was dat toeval?
Bij het Katten Kenniscentrum is ons motto: Meten is weten. En dan kan onderzoek soms iets bevestigen waarvan je dacht: “Ja, maar dat wist ik allang. Dat is gewoon oud nieuws en overbodig onderzoek”. Maar goed uitgevoerd onderzoek is nooit overbodig. Daarom delen we graag dit artikel met je, geschreven door Pascalle Roulaux, dat ze schreef naar aanleiding van een reactie op internet op een onderzoek waar ze zelf aan mee had gewerkt.
Oud nieuws en overbodig onderzoek
Onderzoek wordt niet door iedereen op gelijke waarde geschat. Sommigen gaan daarbij kort door de bocht. Zo publiceerde ik eens een persbericht over een wetenschappelijk onderzoek waaraan ik zelf heb gewerkt. Iemand reageerde direct: ‘oud nieuws en overbodig onderzoek’. De conclusies van het onderzoek verbaasden deze persoon geheel niet. Ze waren namelijk al lang duidelijk vanuit de praktijk! Waarom zou je wat je al weet nog verder moeten onderzoeken? Kunnen we in zo’n geval niet zonder de wetenschap?
Mijn antwoord is nee. Niet omdat het eigen onderzoek betrof, maar omdat praktijk en wetenschap niet zonder elkaar kunnen. Zonder praktijk kan de wetenschap niet toegepast worden. Zonder toepassing ontstaan er geen nieuwe ideeën om te toetsen. Zonder nieuwe ideeën is er geen vooruitgang in de praktijk. Alleen met praktijk én wetenschap komen we samen vooruit. Als wetenschapper is het daarom belangrijk om kennis te hebben van de praktijk. Als practicus is het belangrijk om kennis te hebben van de wetenschap.
Als de kennis vanuit de andere invalshoek ontbreekt, vallen we terug op onze eigen kennis en ervaring. Zo lees ik regelmatig beweringen van praktische professionals, gebaseerd op hun eigen ervaringen. Bij al de honden die zij observeerden, observeerden ze hetgeen dat ze beweren. Zij zullen het dus wel bij het rechte eind hebben! Maar weerspiegelden al die honden perfect de samenleving? Met andere woorden: gelden de observaties echt voor alle andere honden, en dus in het algemeen? Of wellicht alleen voor die honden in die situatie? Daarbij komt nog dat de waarneming van de mens onbewust wordt beïnvloed. Dit wordt de confirmation bias, of het bevestigingsvooroordeel genoemd. Het bevestigingsvooroordeel is de neiging om aandacht te schenken en waarde te hechten aan informatie die de eigen ideeën of overtuigingen bevestigt. Met andere woorden, informatie of observaties die passen bij het beeld dat je al had, vallen je meer op dan informatie en observaties die dat beeld tegenspreken. Hierdoor kan een tunnelvisie ontstaan.
In de wetenschap wordt die onbewuste beïnvloeding zo veel mogelijk ondervangen door het uitwerken van een onderzoeksvoorstel, waarvan de uitvoering jaren in beslag kan nemen. Er wordt gewerkt met protocollen en ethogrammen om observaties zo objectief mogelijk vast te leggen. Waar mogelijk worden observaties ‘blind’ uitgevoerd. Dit wil zeggen dat de observator niet weet of de hond zich bevindt in de testgroep of in de controlegroep. Dit alles lijkt omslachtig, maar goed uitgevoerd onderzoek is nooit overbodig. Het is belangrijk om de praktijk te toetsen. Soms leidt dat tot verrassende conclusies. Als de praktijk het echter bij het rechte eind heeft, dan kunnen conclusies voelen als oud nieuws. Zo’n bevestiging van praktijkbevindingen kan leiden tot verder onderzoek en daarmee nieuwe bevindingen. Verder onderzoek, dat is precies waartoe mijn onderzoek heeft geleid. Voorlopig nog geen nieuwe bevindingen, maar alleen die bevestiging dat de praktijk het bij het rechte eind had. Oud nieuws? Misschien. Maar oud nieuws, dat blijkt zo slecht nog niet.