Tot 2015 was er nog geen onderzoek gedaan naar het effect van muziek of natuurgeluiden op het welzijn van katten. Nu zijn er maar liefst twee onderzoeken naar deze vorm van verrijking gepubliceerd, waarvan er één internationale aandacht heeft gekregen.
Het eerste onderzoek, uitgevoerd door Filipa Mira en haar collega’s1, bekeek het effect van verschillende soorten muziek op de ademhaling en pupildiameter van twaalf jonge poezen die onder narcoseAnesthesie betekent letterlijk ongevoeligheid voor pijn. Een dier wordt onder algehele anesthesie ge... waren voor een ovariohysterectomie (castratieOnvruchtbaar maken van zowel poezen als katers door de eierstokken respectievelijk teelballen te ver...). De poezen kregen door een koptelefoon in willekeurige volgorde twee minuten stilte, klassieke muziek (Adagio For Strings (Opus 11) van Samuel Barber), popmuziek (Torn van Natalie Imbruglia) of heavy metal (Thunderstruck van AC/DC) te horen op <80 dB. De poezen hadden een minder snelle ademhaling (RR) en kleinere pupillen (PD) wanneer ze naar klassieke muziek (RR 14,08; PD 10.24) luisterden dan wanneer ze naar heavy metal (RR 17; PD 10,49) luisterden, popmuziek zat ertussen in (RR 15; PD 10,33). De snellere ademhaling en grotere pupillen tijdens het luisteren naar heavy metal zijn volgens de onderzoekers een indicatie van verhoogde sympathische activiteit (stressvolle situatie) terwijl de tragere ademhaling en kleinere pupillen bij klassieke muziek juist een indicatie zijn van parasympatische activiteit (rust). De verschillen tussen de drie categorieën muziek waren echter wel erg klein. Het lijkt er in ieder geval op dat poezen onder anesthesieAnesthesie betekent letterlijk ongevoeligheid voor pijn. Een dier wordt onder algehele anesthesie ge... reageren op de muziek die in de operatiekamer gedraaid wordt. Maar hoe zit het met onze wakkere katten?
Charles Snowdon en zijn collega’s2 stellen in de introductie van hun onderzoek dat muziek pas echt effectief kan zijn als de frequentie en het tempo van de muziek past bij de geluiden die in de natuurlijke communicatie van die soort wordt gebruikt. Het verrijken van het leven van katten met ‘mensenmuziek’ heeft volgens hen dan ook absoluut geen zin. Daarnaast denken de onderzoekers dat (wanneer je binnen de geschikte frequentie voor een diersoort blijft) pure tonen zorgen voor een positief gevoel en dissonante en/of lawaaierige structuren zorgen voor agressie, angst en verdediging. Daarbij zorgen staccato tonen voor opwinding terwijl legato noten kalmeren en zorgen regelmatige ritmes voor een positief gevoel, terwijl onregelmatige ritmes zorgen voor een negatief gevoel of stress. Om deze theorie te ondersteunen hebben de onderzoekers muziek speciaal voor katten gecomponeerd en deze composities vergeleken met klassieke muziek die voor mensen was gecomponeerd.
Er zijn 47 katten uit 23 huishoudens getest op hun voorkeur voor de verschillende soorten muziek door vier verschillende fragmenten van 3 minuten in willekeurige volgorde op 70 dB af te spelen op afwisselend één van de twee speakers die drie meter uit elkaar staan en verschillende gedragingen te scoren.
De verschillende fragmenten staan beschreven in tabel 1. De eerste twee zijn speciaal voor katten gecomponeerd en kunnen beluisterd worden op www.musicforcats.com. De frequentie is twee octaven hoger dan mensenmuziek en één octaaf hoger dan de meest voorkomende kattenvocalisaties om te voorkomen dat de muziek natuurlijke vocalisaties imiteert. Daarnaast zitten er elementen van mensenmuziek in die lager zijn dan de normale vocalisaties van katten, zodat het ook voor mensen aangenaam is om naar te luisteren. Er zitten ook glijdende sequenties in de kattenmuziek omdat deze veel voorkomen in kattenvocalisaties, maar niet in menselijke spraak. Tot slot zitten er veel consonante harmonieën en pure tonen in omdat deze volgens de theorie een affiliatieve (vriendschappelijke) reactie zullen opwekken.
Tabel 1. Gebruikte muziek fragmenten
De meeste katten waren inactief bij de start van het experiment. De onderzoekers hebben gekeken naar twee typen gedragingen: toenaderingsgedrag en vermijding/angstgedrag. Onder de eerste categorie vielen hoofd naar de speaker richten, richting de speaker lopen, tegen de speaker wrijven, ruiken aan de speaker en spinnen. Onder de tweede categorie vielen het verlaten van de kamer, haar opzetten, grommen, blazen en rug krommen. De gedragingen werden geturfd en opgeteld per type. Daarnaast hebben de onderzoekers gekeken hoe lang het duurde tot de kat voor het eerst toenaderingsgedrag liet zien (latentie). Wanneer er meerdere katten in één huishouden waren, werden de scores voor deze katten gemiddeld zodat er uiteindelijk 23 waardes per type gedraging overbleven.
De kattenmuziek kreeg meer aandacht van de katten dan de mensenmuziek: 1,5 toenaderingsgedragingen voor kattenmuziek versus 0,25 toenaderingsgedragingen voor mensenmuziek. Ook de latentie was korter voor kattenmuziek: 110 seconden voor kattenmuziek versus 171,75 seconden voor mensenmuziek. De onderzoekers hebben bijna geen vermijding/angstgedrag gezien. De oudere katten waren helaas een stuk minder geïnteresseerd in de kattenmuziek dan jongere katten: katten vanaf 5 jaar oud reageerden vrijwel niet op de muziek.
De verschillen in het onderzoek van Snowdon en zijn collega’s zijn erg klein. Daarnaast was het aantal vertoonde gedragingen überhaupt heel laag, waardoor de vraag rijst of er wel de juiste gedragingen zijn gescoord. In het artikel wordt geen verklaring voor de gekozen gedragingen gegeven en er wordt niet naar bronnenalles wat voorziet in de levensbehoeftes van de kat verwezen. Toch is het erg leuk dat iemand er aan denkt dat onze muziek misschien helemaal niet zo fijn klinkt voor katten en een onderzoek uitvoert dat vanuit de belevingswereld van de kat opgezet is. Om de volledige theorie te kunnen ondersteunen is het nog wel nodig om meerdere types muziek te testen. Er is in dit onderzoek namelijk nog geen aandacht besteed aan dissonante/lawaaierige structuren, staccato tonen en onregelmatige ritmes, die volgens de theorie agressie, angst, opwinding en stress zouden moeten veroorzaken. To be continued…!
Dr. Marsha Reijgwart, gedragsbioloog en kattengedragstherapeut
Referenties
- Filipa Mira, Alexandra costa, Eva Mendes, Pedro Azevedo, L Miguel Carreire (2015) Influence of music and its genres on respiratory rate and pupil diameter variations in cats under general anaesthesia: contribution to promoting patient safety. Journal of Feline Medicine and Surgery, 30 March 2015.
- Charles T. Snowdon, David Teie, Megan Savage (2015) Cats prefer species-appropriate music. Applied Animal Behaviour Science 166: 106-111.