Is het normaal dat katten agressief zijn?
Agressieve reacties van onze huiskatten houden verband met het natuurlijk gedrag van de soort en vormen een normaal onderdeel van jacht, spel en sociale conflicten.
Als katten echter agressie naar mensen beginnen te vertonen, dan noemen we dit al snel ‘probleemgedrag’. Het is belangrijk om de motivatie van de kat voor dit gedrag te achterhalen en of het gedrag in de context normaal of abnormaal is. Normale agressie is relatief voorspelbaar en kan, als aan de behoeften van de kat wordt voldaan, worden opgelost door in te grijpen. Abnormale agressie is echter minder voorspelbaar, is buiten de context en lastiger aan te pakken.
Wat zorgt ervoor dat katten agressief worden?
Agressie is niet zozeer een diagnose, maar het gevolg van de emotionele toestand van de kat. Als het eenmaal is vastgesteld als een probleem voor de eigenaar, moet elk geval individueel worden beoordeeld. Dit gebeurt door de geschiedenis van het probleemgedrag grondig uit te vragen, de omgeving van de kat te bekijken en door te achterhalen hoe het probleem is begonnen en hoe het zich verder ontwikkeld heeft.
Agressie bij katten wordt meestal gemotiveerd door of is gerelateerd aan:
• Sociale druk
• Angst of een gevoel van ongerustheid
• Frustratie
• Spel
• Ziekte of pijn
Zoals met alle gedragsproblemen moet de gezondheid van de kat worden gecontroleerd om te kijken of het gedrag van de kat veroorzaakt kan worden door pijn of ziekte. Voorafgaand aan elke beoordeling en behandeling moet de veiligheid en het voorkomen van letsel bekeken worden. FysiekeFysiek betekent lichamelijk. Met fysiek kan ook worden bedoeld 'iets dat tastbaar aanwezig is'. oorzaken kunnen vervolgens worden uitgesloten of behandeld waar nodig. Als er geen fysieke oorzaak gevonden wordt, dan kan in dit stadium worden besloten om te verwijzen naar een gedragstherapeut.
Enkele scenario’s die gedrag verklaren, dat als agressief wordt gezien.
Mijn kitten bijt me als we spelen, wat moet ik doen?
Kittens stoeien graag met elkaar wanneer ze jong zijn en hebben geregeld enthousiaste rollebollende worstelpartijtjes. Deze worden onderbroken als ze te heftig worden zodat de kittens leren voorzichtig te zijn met bijten en krabben tijdens het spelen. Wanneer mensen dezelfde spelletjes met ze doen, en daarbij hun handen gebruiken, versterken ze vaak het opgewonden gedrag. De kittens worden op die manier aangemoedigd om op te groeien tot katten die bijten en krabben tijdens het spel met een intensiteit dat letsel kan veroorzaken.
Het kitten ontwikkelt daarbij een voorkeur om met handen te spelen en generaliseert dit al snel op bewegende voeten. En eenmaal volwassen, zal de kat bij elke gelegenheid je handen en voeten aanvallen. Als je hier meteen op let zal je kitten niet uitgroeien tot een kat die fel speelt en het label ‘spelagressie’ opgeplakt krijgt.
Spelagressie is gemakkelijk te voorkomen door ervoor te zorgen dat menselijke lichaamsdelen geen deel uitmaken van het spel. Er is genoeg speelgoed op de markt dat aan een hengel bevestigd kan worden, zodat je vanaf een afstandje met je kat kunt spelen.
Je handen worden op die manier geassocieerd met zacht aaien, vasthouden en voeren in plaats van fel spelen. Kom niet in de verleiding om te schreeuwen, je kat op de neus te tikken of een andere vorm van straf te geven. Dit wordt als onderdeel van het spel of als een bedreigend gebaar gezien. Het zal je kitten geen nieuwe, acceptabele manieren van spelen leren.
Waarom bijt mijn kat me als ik hem aai?
Dit is een veel voorkomend probleem dat vaak wordt aangeduid als ‘aai-agressie’.
Veel katten genieten van het gevoel te worden geaaid, omdat het voelt alsof ze verzorgd worden door hun moeder in hun kittentijd. Als volwassen katten zichzelf toestaan om op dat moment helemaal te ontspannen, dan kunnen ze zichzelf kwetsbaar gaan voelen. Dit wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van een sterk instinctief overlevingsmechanisme. Ze ontwikkelen een gevoel van conflict tussen plezier en potentieel gevaar dat kan resulteren in een plotselinge agressieve actie om aan de situatie te ontsnappen. Katten rennen dan vervolgens snel een paar passen weg en stoppen om hun pootjes te verzorgen, alsof ze een beetje beschaamd zijn door het incident!
Sommige katten laten het aaien langer toe dan anderen. Dit heeft te maken met de ervaringen die ze hadden met mensen toen ze jonge kittens waren.
Elke kat die dit gedrag vertoont, geeft van tevoren duidelijke signalen om je te waarschuwen. Hij stopt bijvoorbeeld met spinnen, kan zichtbaar verstijven, begint zijn staart heen en weer te zwiepen en kan zelfs blazen. Als je bij het eerste signaal meteen stopt met aaien, zul je waarschijnlijk niet gebeten worden.
Waarom blaast mijn kat naar me als ik dichterbij kom?
Agressie kan zowel aanvallend als verdedigend worden gebruikt. Wanneer het op angst is gebaseerd, wordt het puur gebruikt als overlevingsstrategie in omstandigheden waarin de kat zich kwetsbaar en in gevaar voelt. Katten die als kitten onvoldoende met mensen zijn gesocialiseerd zullen bang blijven voor ze. Ongewenste toenadering of aandacht kan vervolgens resulteren in het gebruik van agressie als een afschrikmiddel. Als het gebruik van agressie niet resulteert in je terugtrekking, dan zal je kat helaas gedwongen worden om tanden en klauwen te gebruiken om te ontsnappen.
Waarom viel mijn kat me aan toen hij een andere kat door het raam zag?
Het kan gebeuren dat mensen het slachtoffer worden van omgerichte agressie, oftewel ‘redirectie-agressie’ als reactie op een beweging of aanraking. Eigenaren willen hun kat graag geruststellen als ze merken dat hij gealarmeerd reageert op het zien van een andere kat buiten. Vervolgens zijn ze zelf het slachtoffer van de aanval. Deze emotionele reactie van de kat kan zo heftig zijn dat al het toekomstige contact met de eigenaar een vergelijkbare gemoedstoestand teweeg brengt. Dit wordt nog verergerd doordat de eigenaar bang wordt en een aanval gaat verwachten. Het duurt dan niet lang voordat het vertrouwen uit de relatie verdwijnt. Je dierenarts zal adviseren om contact te zoeken met een gedragstherapeut.
Wat moet ik doen als mijn kat me bijt of erg krabt?
Het is heel verontrustend als een kat bijt of fel krabt. Als dit gebeurt hebben veiligheid en het voorkomen van verder letsel voorrang. Raak de kat niet aan en kom niet in zijn buurt, met name als deze na de aanval nog erg opgewonden is (bijvoorbeeld als hij agressieve geluiden maakt of agressieve lichaamstaal laat zien) of zich totaal anders dan anders gedraagt.
Als eerste moet je de kat scheiden van alle mensen of andere dieren die mogelijk kunnen worden aangevallen. De kat kan zelf ook heel erg bang zijn, dus als je zo kalm mogelijk blijft wordt de kans op verdere incidenten kleiner. Je kunt jezelf misschien terugtrekken uit de kamer waar de kat is op dat moment, en hem de kans geven om zelf te ontsnappen naar een andere kamer, waarop je die deur kunt sluiten. Zorg daarbij dat je op een potentiële ontsnappingsroute niet in de weg staat. En ga zeker niet tegen de kat schreeuwen of hem straffen om te laten zien wie de baas is. Dit zal ongetwijfeld resulteren in verhoogde agressie omdat de kat zich bedreigd voelt.
Zodra de kat weg is, kun je eventuele wonden verzorgen door ze uit te spoelen met stromend water en daarna kun je het beste meteen een arts te raadplegen.
Neem vervolgens contact op met je dierenarts om het agressieve gedrag te bespreken waarbij je eventuele inzichten over wat het gedrag heeft uitgelokt, specifiek gedrag voor, tijdens of na de aanval kunt doornemen. Het is heel normaal om van streek te zijn, het zich herinneren van het incident is daarom vaak erg moeilijk.
Het tijdelijk beschermen van kwetsbare delen van je lichaam, zoals benen en armen, is belangrijk. Laarzen en handschoenen kunnen dan erg nuttig zijn. Je zult je ook veiliger voelen als je met een bril (of veiligheidsbril) je ogen beschermt als je, om welke reden dan ook, de kat moet benaderen. Katten kalmeren vaak na een paar uur, maar het is altijd verstandig om voorzichtig te zijn.
Zijn kattenbeten gevaarlijk?
Kattenbeten veroorzaken vaak diepe punctuurwonden die kunnen leiden tot bacteriële infecties als gevolg van de aanwezigheid van ziekteverwekkers zoals Pasteurella multocida in het bekje van de kat. Kinderen, ouderen en personen met weinig weerstand zijn bijzonder vatbaar voor complicaties door bijt- of krabwonden. Zoek altijd medische hulp als je gebeten bent door een kat, zeker indien je zwelling of roodheid ziet, of pijn, koorts of hoofdpijn krijgt nadat je bent gebeten.
Kan ik voorkomen dat mijn kat weer agressief wordt als ik eenmaal gebeten ben?
De prognose voor gevallen van agressie tegen mensen varieert, afhankelijk van een aantal overwegingen. Bijvoorbeeld van de leeftijd van je kat toen het voor het eerst gebeurde, hoe lang hij het agressieve gedrag al vertoonde, en ook van de intensiteit van de agressie en daaropvolgende verwondingen. Het komt best vaak voor dat katten oppervlakkige krassen en beetjes veroorzaken die niet door de huid heen gaan. Het is relatief zeldzaam dat je huisdier ernstige verwondingen toebrengt die medische behandeling vereisen.
Als je op zoek bent naar een oplossing voor het probleem, hangt de prognose af van de voorspelbaarheid van het gedrag en of je de familieleden kunt beschermen, vooral de zeer jonge en oude of erg kwetsbare personen.
Onderliggende medische problemen, die lastig zijn aan te pakken, kunnen het probleem veroorzaken. Verder kan het uitvoeren van het advies van de gedragstherapeut gecompliceerd zijn en alle gezinsleden moeten wel consequent zijn in het uitvoeren ervan.
Zorgvuldige beoordeling is noodzakelijk nadat je dierenarts je kat heeft onderzocht en indien nodig een verwijzing naar een gedragstherapeut heeft gemaakt.
Ik ben nu bang van mijn kat, hoe zit het met herplaatsing?
Het is niet verwonderlijk dat eigenaren nerveus worden van een kat die opeens agressief is geworden. Velen besluiten om die reden geen gedragsprogramma te volgen. Hoe dan ook, herplaatsing en het mogelijk doorgeven van het probleem aan iemand anders is niet verantwoord.
Tenzij je volledig transparant bent over de agressie, volledige informatie geeft over eventuele triggers en de omstandigheden waaronder deze zich heeft voorgedaan.
De instantie die verantwoordelijk is voor herplaatsing zal een beslissing nemen waarbij zij het belang van uw omgeving in het oog houdt. Ze kijkt ook hoe je kat gehuisvest is en of eenvoudige aanpassingen van de woning al dan niet zullen leiden tot een oplossing van het gedrag. Elke situatie is anders en elk geval wordt individueel beoordeeld.
Wat zijn de waarschuwingssignalen van agressie?
Een kat geeft het doorgaans aan dat hij op het punt staat agressief te worden, let op:
• Verwijde pupillen, direct aanstaren
• Slaan of zwiepen met de staart
• Blazen, grommen of spugen
• De oren plat tegen de zijkant van het hoofd of naar achteren gedraaid
• Een in elkaar gedoken of gespannen lichaamshouding
Als je een van deze signalen herkent, kun je je het beste afwenden en de kat niet aanraken. Hij wil je niet aanvallen tenzij je dit afdwingt door zijn signalen te negeren en dichterbij te komen.
Hoe moet ik met een kat omgaan die in het verleden agressief was?
Dit hangt af van de omstandigheden waarbij de agressie is opgetreden, maar het is goed om het initiatief tot contact van de kat te laten uitgaan. Daarop kun je reageren met kort lichamelijk contact, tussen de oortjes, de wangetjes of het kinnetje. In ieder geval tot je de kat goed genoeg kent om in te schatten hoeveel contact hij tolereert en fijn vindt. Het is altijd het beste om de kat de kwaliteit en kwantiteit van interactie te laten bepalen.
Als je kat op zijn hoede is als hij benaderd wordt of nerveus is voor mensen in het algemeen, moet je je kat altijd laten ontsnappen uit elke situatie, hoe onschuldig ook, wanneer hij zich bedreigd voelt. Het is zijn natuurlijk instinct om te vluchten voor gevaar en als de uitweg geblokkeerd wordt, kan dit ertoe leiden dat een angstige kat agressief wordt.
Leida Timmer, kattengedragstherapeut
Bronartikel
Dit artikel is met toestemming van International Cat Care vertaald. Klik hier voor het originele artikel (Engels).