Negen belangrijke eigenschappen van katten om rekening mee te houden als eigenaar.
Onze huiskatten zijn complexe dieren, en helaas hebben ze het soms moeilijk doordat we hun natuurlijke drijfveren, wensen en reacties niet goed begrijpen. Als we snappen in wat voor omgeving katten het liefst wonen, hoe hun sociale structuur in elkaar zit, wat hun eetpatronen en zelfs hun toiletgewoonten zijn, kan dat helpen bij de keuzes die we maken voor hun verzorging; keuzes waarmee we hun levenskwaliteit aanmerkelijk vergroten. Hier volgen negen algemene eigenschappen van huiskatten, plus voorbeelden van wat ze kunnen inhouden voor de relatie met je eigen kat.
1. De kat is een jager
De kat is fysiekFysiek betekent lichamelijk. Met fysiek kan ook worden bedoeld 'iets dat tastbaar aanwezig is'. en gedragsmatig geëvolueerd tot een gespecialiseerde jager, een roofdier dat bovenaan de voedselketen staat. Het zien en horen van prooidieren zet hem aan tot jagen. Om de kans op een vangst zo groot mogelijk te maken past het natuurlijke ritme van de kat zich aan aan het tijdstip waarop zijn belangrijkste prooien – kleine diertjes – actief én kwetsbaar zijn: doorgaans de ochtend- en avondschemering.
Wat betekent dat voor jou als eigenaar?
- Katten beschikken over een volledige wapenuitrusting met scherpe tanden en nagels.
- Het zijn lichamelijk actieve dieren die worden aangetrokken door beweging. Hun spel imiteert prooivangstgedrag.
- Katten zijn vaak extra actief tijdens zonsopgang en -ondergang, en in de lente en zomer.
- Het is gebruikelijk dat ze hun prooi mee naar binnen nemen. Het jachtgedrag bereikt vermoedelijk een hoogtepunt wanneer ze tussen 1 en 3 jaar oud zijn, daarna kan het afnemen.
- Katten hebben de ruimte en de mogelijkheden nodig om hun sterke jachtmotivatie te uiten.
- Sommige katten zoeken hun jachtterrein buiten hun eigen tuin. Er zijn katten die op het hoogtepunt van het jachtseizoen soms lange perioden van huis wegblijven.
2. De kat is een obligate carnivoor
De kat is altijd zo’n succesvolle jager geweest dat hij nooit plantaardige stoffen nodig heeft gehad om zijn dieet aan te vullen. Daardoor is hij geëvolueerd tot een obligate carnivoor: hij móét vlees eten. Hij kan niet overleven of gedijen zonder de voedingsstoffenVoedingsstoffen of nutriënten zijn stoffen die onontbeerlijk zijn voor de groei en de instandhoudin... in vlees.
Meer hierover lees je in ‘Waarom een kat geen vegetariër kan zijn.‘
Wat betekent dat voor jou als eigenaar?
- Katten kunnen onmogelijk vegetariër zijn.
- Katten missen bepaalde stofwisselingsprocessen waarmee ze sommige medicijnen kunnen verwerken. Dat betekent dat veel middelen die geschikt zijn voor mensen of honden giftig zijn voor katten.
- Planten die voor andere dieren niet giftig zijn, zijn soms wél giftig voor katten, waaronder een aantal leliesoorten.
- Binnenkatten en jonge kittens proeven soms van snijbloemen of kamerplanten uit nieuwsgierigheid of verveling, of omdat ze geen geschikte planten voorhanden hebben om op te kauwen, zoals gras.
3. De kat is territoriaal
Het territorium is het gebied dat een kat onder normale omstandigheden altijd zou verdedigen. Het omvat de bronnenalles wat voorziet in de levensbehoeftes van de kat die de kat nodig heeft om te overleven, een goed leven te leiden en zijn normale gedragsrepertoire te vertonen.
Wat betekent dat voor jou als eigenaar?
- Het territorium is extreem belangrijk voor een kat, en hij zal het altijd willen verdedigen.
- Katten zijn vaak meer gehecht aan hun territorium dan aan hun eigenaars.
- Het is voor een kat niet vanzelfsprekend om andere katten in hetzelfde huis, of zelfs in buurhuizen, te dulden.
- Als zijn territorium in gevaar is, kan een kat zich bedreigd voelen en vechten of proberen zich te verstoppen.
- Is het territorium beperkt, bijvoorbeeld omdat het gaat om een binnenkat die nooit buiten komt, dan moet je er als eigenaar voor zorgen dat de omgeving interessant en stimulerend is.
- Katten gebruiken allerlei methoden om hun territorium te markeren, zoals kopjes geven, wrijven, krabben of urine sproeien.
- Een kat verlaat zijn territorium zelden uit vrije wil, dus als dat echt noodzakelijk is moet je er als eigenaar voor zorgen dat je kat krijgt wat hij nodig heeft. Zoek bijvoorbeeld een betrouwbaar kattenpension of een dierenarts die begrijpt wat de kat wel en niet wil.
Katvriendelijke dierenartspraktijken
In navolging van de VS en Groot-Brittannië heeft ook Nederland steeds meer ‘katvriendelijke’ dierenartspraktijken en -klinieken, die hun interieur en behandeling zó hebben aangepast dat het bezoek voor de kat (en eigenaar) zo stressvrij mogelijk kan verlopen. Er zijn twee verschillende keurmerken, elk met strenge accreditatie-eisen: Cat Friendly Clinic (van de International Society of Feline Medicine) en Cat Friendly Practice (van de American Association of Feline Practitioners). Ook als een kliniek (nog) geen keurmerk heeft, bijvoorbeeld omdat de ruimte te beperkt is voor een aparte wachtkamer, kan er toch heel katvriendelijk gewerkt worden. Vaak kun je dit wel terug vinden op de website van de dierenartspraktijk in de informatie over de kliniek of bij de persoonlijke informatie van de teamleden.
4. De kat is behendig
Katten beschikken over een unieke combinatie van balans, coördinatie, flexibiliteit en kracht. Daardoor zijn ze in staat alle drie de dimensies van hun omgeving te verkennen en benutten, en muisstil te jagen en te ontsnappen aan gevaar. Het stelt katten ook in staat hun vacht in perfecte conditie te houden; dankzij hun lenigheid kunnen ze zichzelf veelvuldig en doeltreffend wassen en verzorgen. Het kattenlichaam is beter toegerust voor frequente, korte uitbarstingen van activiteit dan voor langere perioden van beweging.
Wat betekent dat voor jou als eigenaar?
- Katten zullen alle dimensies in huis benutten, dus de mogelijkheid om te klimmen is voor hen net zo belangrijk als vloerruimte.
- Katten weten vaak op ongewone en ontoegankelijke plekjes te komen.
- Om te zorgen dat je kat z’n conditie en souplesse op peil kan houden moet je hem lichaamsbeweging bieden, zowel in horizontale als verticale richting.
- Katten hebben geregeld een ‘gek kwartiertje’ – al zijn het soms maar een paar minuten – waarin ze helemaal uit hun dak gaan en intense activiteit vertonen.
5. De kat is gevoelig voor geuren
Katten zijn uiterst gevoelig voor geuren, geluiden en trillingen die de menselijke waarneming te boven gaan. Katten gebruiken geur en hun scherpe reukvermogen als middel om met elkaar te communiceren en hun territorium af te bakenen – doorgaans met het doel andere katten op afstand te houden, behalve wanneer ze op zoek zijn naar een kat om mee te paren of wanneer ze geursporen afzetten op leden van hun eigen kattengroep. Katten gebruiken geuren afkomstig uit klieren op hun kop en lichaam, en onder bepaalde omstandigheden zelfs uit urine en ontlasting.
Wat betekent dat voor jou als eigenaar?
Veranderingen in het vertrouwde en geruststellende geurprofiel van de woonomgeving van de kat kunnen problemen opleveren. Denk aan schoonmaakmiddelen en luchtverfrissers, nieuwe meubels, bezoek van mensen of honden, andere katten die naar binnen komen door het kattenluikje, schilderwerk enzovoorts.
6. De kat is onafhankelijk
De kat heeft geen soortgenoten in zijn nabijheid nodig. Hij kan zelfstandig jagen, een schuilplaats vinden en zijn territorium verdedigen. Hij houdt zichzelf schoon en zijn nagels scherp. Hij beschermt zichzelf door zijn omgeving constant in de gaten te houden en zijn behendigheid, snelheid en kracht in te zetten wanneer zich problemen voordoen. Als hij merkt dat hij daar niet aan kan ontkomen, gebruikt hij zijn jachtwapens voor verdediging. De voorouder van onze kat zoekt uitsluitend contact met andere katten om zich voort te planten en poezen hebben als ze kittens hebben een zeer goed ontwikkeld moederinstinct. Zijn de kittens eenmaal groot genoeg om op eigen pootjes te kunnen staan, dan zet moeder haar solitaire leven weer voort en wordt vaak al snel weer krolsLichamelijke status veroorzaakt door hormoonveranderingen waardoor een kat vruchtbaar is en zwanger.... Waarna het contact zoeken met de andere sekse en de voortplanting zich herhaalt. De poezen zijn dus ook uitermate vruchtbare dieren, vergeleken met sommige andere zoogdieren.
Katten hebben geen biologische behoefte aan gezelschap, zoals honden (en mensen); in hun eentje voelen veel katten zich prima. Katten hebben geen roedelstructuur zoals honden, en in kattengroepen bestaat geen hiërarchie die is gebaseerd op dominantie en onderwerping.
Wat betekent dat voor jou als eigenaar?
- Sommige katten zijn liever onafhankelijk van mensen en willen geen interactief contact met hen.
- Katten hebben niet altijd behoefte aan een ‘vriendje’; veel katten zijn tevreden wanneer ze de enige kat in huis zijn. Sterker nog, het eigen territorium moeten delen met een andere kat kan veel stress opleveren.
- Katten hebben een sterke drang in alle rust zichzelf schoon te houden en te zorgen dat ze altijd paraat zijn voor de jacht; als ze daarbij gestoord worden kan dat stress opleveren.
- Als een territorium de kat niet biedt wat hij nodig heeft, zoekt hij een ander territorium.
- Katten die zich bedreigd voelen, vluchten en verstoppen zich.
- Het in optimale conditie houden van de vacht moet door de kat zelf gedaan worden. Hij is hierin niet van anderen afhankelijk. De natuurlijke behoefte om de vacht in optimale conditie te houden is dan ook heel sterk. Zó sterk dat katten zelfs giftige stoffen van hun vacht oplikken die ze anders zouden mijden.
- Katten zijn experts in het verbergen van signalen van ziekte of pijn. Ze houden zich rustig en stil om geen aandacht te trekken. Dat is een van de redenen waarom het zo lastig is pijn en ziekte bij katten op te merken en vast te stellen.
7. De kat is zijn omgeving constant aan het scannen
Omdat de kat in zijn eentje jaagt, heeft hij een hoogontwikkeld systeem nodig dat hem in staat stelt supersnel en succesvol te reageren op kansen om eten te bemachtigen en gevaar uit de weg te gaan. Een andere reden dat hij heel snel moet kunnen reageren is dat hij een klein dier is en de hulp van een roedel of groep mist, die hem beschermt of waarschuwt als er gevaar dreigt. Verder moet hij opmerkzaam zijn op signalen – doorgaans geursignalen – die zijn achtergelaten door soortgenoten. Een kat slaapt weliswaar tweederde van een etmaal, maar als hij wakker is, is hij zich constant bewust van wat er in zijn omgeving gebeurt.
Wat betekent dat voor jou als eigenaar?
Katten kunnen gestrest raken door het zien, horen of ruiken van voor ons heel alledaagse dingen, vooral als ze voor de kat nieuw of onverwachts zijn. Vaak zijn het zaken waarvan wij ons niet bewust zijn. Wanneer ze van streek of bang zijn, kunnen katten bijzonder snel reageren.
8. De kat heeft emoties
De kat wordt misschien niet direct beschouwd als dier met emoties, omdat hij het vermogen mist om met zijn gelaatstrekken te laten zien hoe hij zich voelt, iets wat bijvoorbeeld mensapen en honden wel kunnen. Zonder emoties zou de kat niet kunnen overleven. Het voelen van emoties, zoals angst of plezier, zorgt voor een adequate reactie op prikkels uit de omgeving. Als de kat bang wordt, zal deze emotie hem aanzetten tot vluchten of zich verstoppen om aan de voor hem bedreigende situatie te ontkomen. Als een mogelijke prooi beweegt, treden processen in de hersenen in werking waardoor de kat zich plezierig voelt. Dat pleziergevoel zet hem aan tot jagen en is zo sterk, dat hij zelfs als hij de prooi niet vangt, een volgende keer toch weer vol enthousiasme een nieuwe prooi zal achtervolgen.
Wat betekent dat voor jou als eigenaar?
- Katten leren vlug, net als andere zoogdieren.
- Hun emoties en gedrag kunnen uiterst snel veranderen.
- Routine en voorspelbaarheid in een kattenleven verminderen stress en verhogen de levenskwaliteit.
- Veranderingen in het gedrag van een kat – zoals meer slapen of het vermijden van contact – kunnen het gevolg zijn van verandering van emotie of wijzen op gezondheidsproblemen.
9. De kat kan zich goed aanpassen
De kat kan overleven en gedijen in uiteenlopende omgevingen en sociale omstandigheden. Hij kan leven in groepen – doorgaans van familieleden of zelfgekozen soortgenoten – waar voedsel en onderdak ruim beschikbaar zijn. Hij heeft zich zo aangepast dat hij kan leven met de hoge katdichtheid in onze huizen en tuinen. Hij heeft zich aangepast aan een bestaan dat niet zozeer draait om activiteit rond zonsopgang en -ondergang, maar om het activiteitenpatroon van zijn eigenaars en de beschikbaarheid van voedsel wanneer ze thuis zijn, en aan een hele trits ‘metgezellen’, variërend van mensen tot honden en andere dieren.
Wat betekent dat voor jou als eigenaar?
Katten passen bij uiteenlopende leefstijlen van mensen; vaak lijken ze er prima mee te om te gaan. Maar soms worden ze te veel op de proef gesteld en dan ontstaan er problemen.
Katten die langdurige stress ervaren kunnen allerlei soorten gedrag vertonen, zoals urine sproeien in huis, buiten de bak plassen en/of poepen, angst en soms zelfs agressie. Dat zijn allemaal onderdelen van hun normale gedragsrepertoire, maar ze stroken niet met onze verwachtingen van katten als huisdieren en zijn vaak een teken dat de kat teveel onder druk staat.
Jacomijn de Raad, journalist/eindredacteur en kattengedragstherapeut in opleiding
Bronartikel
Dit artikel is met toestemming van International Cat Care vertaald en bewerkt. Klik hier voor het originele artikel (Engels).