Feline lower urinary tract disease (FLUTD) is een term die wordt gebruikt om alle aandoeningen te omschrijven, die de urineblaas en urinebuis (de lagere urinewegen) van katten aantasten. Hoewel er veel mogelijke oorzaken zijn voor FLUTDFeline Lower Urinary Tract Disease: een term die wordt gebruikt om alle aandoeningen aan de lagere u..., ontwikkelt een groot deel van de katten ook blaasontsteking zonder een aantoonbare oorzaak. Dit heet feline idiopathische cystitis of FIC.
Bij ongeveer twee derde van de katten met FLUTD is er sprake van FICFeline Idiopathische Cystitis: een blaasontsteking bij de kat waarbij de oorzaak niet aantoonbaar is.... Deze katten vertonen symptomen van blaasontsteking zonder duidelijke lichamelijke oorzaak. Mogelijk is er meer dan één (nog niet bekende) oorzaak die FIC veroorzaakt.
Diagnose van FIC
Er is geen diagnostische test die kan bevestigen dat een kat FIC heeft. Een diagnose wordt gesteld op basis van uitsluiting van andere oorzaken van FLUTD. Enkel als bekende oorzaken van FLUTD zijn uitgesloten (zie ook het artikel FLUTD: symptomen, oorzaken en onderzoek), kan de diagnose FIC worden gesteld.
Mogelijke onderzoeken die kunnen worden uitgevoerd:
- Onderzoek en bacteriologische kweek van urine
- Röntgenfoto’s van de blaas (inclusief contraststudie)
- Blaasechografie
Bij katten met FIC is het mogelijk dat bij het urineonderzoek bloed en ontstekingscellen zichtbaar zijn. Er is echter geen aantoonbare onderliggende oorzaak (bijvoorbeeld blaasstenen of een infectie), die deze veranderingen kan verklaren. Vaak worden kristallen (struviet of calciumoxalaat) aangetroffen. Er treedt kristalvorming op omdat katten zeer geconcentreerde urine produceren. Deze kristallen zijn echter geen oorzaak van cystitisBlaasontsteking. De kristallen worden zowel bij katten met FIC als bij gezonde katten aangetroffen.
Wat veroorzaakt FIC?
Per definitie is er geen eenduidige oorzaak bekend voor FIC. Er worden echter bij katten met FIC vaak wel een aantal abnormaliteiten aangetroffen, die mogelijk bijdragen aan de ziekte:
- Defect blaaswandslijmvlies – de binnenkant van de blaas bestaat uit een slijmlaag die helpt de cellen in de blaaswand te beschermen. Dit is belangrijk omdat de urine een hoge concentratie aan stoffen bevat, die anders schadelijk zouden zijn voor de blaaswand. Bij katten met FIC lijkt het erop dat deze slijmlaag aangetast is. Hierdoor kunnen de onderliggende cellen worden beschadigd waardoor de blaaswand gaat ontsteken.
- Neurogene ontsteking – zenuwen in de blaaswand worden gestimuleerd door lokale irritatie van de blaaswand of soms door stimulatie van de hersenen (bijvoorbeeld bij het optreden van een stressrespons). Stimulatie van deze zenuwen zorgt voor afgifte van stoffen (neurotransmitters) die de lokale ontsteking en pijn kunnen verergeren.
- Stress – er is vaak aangetoond dat stress een belangrijke rol speelt bij FIC. Bij veel katten met FIC wordt een aanval van de ziekte uitgelokt door een stressvolle gebeurtenis. Zelfs als er geen directe associatie aan te tonen is, is het zeer waarschijnlijk dat stress een rol speelt. Katten die uitsluitend binnenshuis worden gehouden of katten die hun omgeving delen met één of meerdere andere katten zijn typische voorbeelden waarbij stress kan optreden. De kans op blaasontsteking neemt toe, zelfs als er geen andere signalen zichtbaar zijn die suggereren dat de kat last heeft van stress.
- Afwijkende stressrespons – naast de bewezen rol van stress bij het ontwikkelen van FIC, is er ook aangetoond dat katten met FIC niet op een ‘normale’ manier met stress omgaan. Bij gezonde katten leidt stress tot het vrijkomen van twee soorten hormonen uit de bijnieren, namelijk ‘catecholaminen’ (adrenaline en noradrenaline) en cortisol. Bij katten met FIC blijken de catecholamineconcentraties hoog te zijn (wat wijst op een stressrespons), maar is de cortisolconcentratie juist lager dan normaal. Er wordt dus niet op de gebruikelijke manier op stress gereageerd.
Wat zijn de klinische symptomen van FIC?
De symptomen van FIC zijn hetzelfde als de symptomen van FLUTD. De meest voorkomende klachten zijn:
- Dysurie – moeite of pijn bij het urineren
- Pollakisurie – vaker plassen
- Hematurie – bloed in de urine
- Onzindelijkheid – plassen buiten de kattenbak
- Overmatig poetsgedrag – vooral rond het perineum
Deze symptomen worden uitgebreider besproken in het artikel FLUTD: symptomen, oorzaken en onderzoek. Bij sommige katers met FIC kan er ook obstructie van de urinebuisDe urethra of urinebuis is het deel van de urinewegen dat de blaas met de buitenwereld verbindt. ontstaan. Dit ontstaat door de ontsteking en spierspasmen van de urinebuis of door een urethrale plug.
De meeste katten met FIC vertonen regelmatig periodes met klachten. De symptomen ontstaan zeer snel en verminderen/verdwijnen vervolgens vaak weer over een periode van vijf tot tien dagen, om later weer opnieuw op te treden. Bij erge gevallen kunnen de symptomen sneller en vaker optreden of langere tijd aanwezig blijven. FIC kan leiden tot erge blaasontsteking en de verdikte blaaswand die daardoor ontstaat, is soms moeilijk te onderscheiden van een onderliggende tumor indien geen verder weefselonderzoek wordt gedaan.
Behandeling van FIC
FIC kan het beste worden aangepakt door diverse maatregelen te nemen die de kans op het terug komen van FIC verminderen. Hoewel medicatie in sommige gevallen kan helpen, is dit niet een aandoening die enkel met medicatie kan worden opgelost. Veel medicatie lijkt wel werkzaam, maar dit is te verklaren doordat de symptomen bij de meeste katten ook spontaan verdwijnen. Het is belangrijker om de focus op het dieet en de omgeving te leggen, de aspecten die wel een cruciale rol spelen bij deze aandoening.
Dieetwijziging voor katten met FIC
Vaker plassen en urine die minder geconcentreerd is (en daardoor minder schadelijk voor de cellen in de blaaswand) helpt bij de controle van FIC. Dit kan, gedeeltelijk, worden verwezenlijkt door het dieet aan te passen. Belangrijk is de wateropname toe te laten nemen. Dit kan onder andere worden gerealiseerd door een nat voer (blik of zakjes) in plaats van een droog voer te geven. In aanvulling op de waterinhoud van het voer zijn er ook therapeutische diëten, die speciaal zijn ontwikkeld voor FLUTD patiënten (verkrijgbaar bij de dierenarts).
Veel katten zijn kieskeurige eters en een overgang naar een nieuw dieet kan soms moeilijk zijn. Mogelijke tips die kunnen helpen:
- Zorg voor een geleidelijke overgang naar het nieuwe dieet – dit duurt minimaal een aantal dagen tot een zelfs een aantal weken als de kat echt kieskeurig is
- Meng eerst een zeer kleine hoeveelheid nieuw voer door het oude voer en zorg dat het goed is gemengd
- Verhoog geleidelijk de hoeveelheid nieuw voer als de kat graag het gemengde voer eet. Zorg voor kleine toenames in de hoeveelheid nieuw voer.
- Het opwarmen van het voer naar circa 30°C verhoogt de smakelijkheid van het voer
- Overleg met een dierenarts over medicatie om de eetlust te verhogen indien dit noodzakelijk is om de overgang gemakkelijker te maken.
Aanpassingen van de omgeving – drinken en plassen
Stress speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van FIC. Daarom is een belangrijk doel van de behandeling de omgeving van de kat aan te passen zodat de stress vermindert en de kat wordt aangemoedigd om vaker te drinken en te plassen.
Het is belangrijk vers water aan te bieden op meerdere (voor de kat aangename) plaatsen om de kat meer te laten drinken. Vermijd lawaaiige plaatsen of dicht bij een kattenbak. De voorkeur gaat uit naar keramiekbakken, omdat metaal of plastic een onaangename geur of smaak kan achterlaten. Gebruik geen diepe bakken, zodat de kat de omgeving kan zien tijdens het drinken en zodat de snorharen van de kat de rand van de bak niet aanraken (sommige katten vinden dit heel vervelend). Katten houden soms van water met een smaak of lopend water (zoals een drinkfontein). De toevoeging van water aan het voer verhoogt de wateropname ook aanzienlijk, mits de kat het voer nog eet.
Zorg dat de kat altijd gelegenheid heeft om te plassen. Zorg dat er minstens één kattenbak per kat aanwezig is (en bij voorkeur nog meer dan dat). Probeer de kattenbakken op verschillende plaatsen neer te zetten en gebruik verschillende soorten kattengrit om erachter te komen aan welke plaats en aan welk soort kattengrit je kat de voorkeur geeft. Zet de kattenbak niet op luidruchtige of drukke plaatsen, want katten proberen in het algemeen deze plekken te vermijden. Meer informatie over de voorkeuren van katten over ‘de ideale kattenbak’ lees je hier.
Aanpassingen van de omgeving – verminderen van stress
Het is belangrijk om stress uitlokkers in de omgeving van de kat te herkennen en vervolgens aan te passen of te vermijden. Dit kan een andere kat of te veel katten in huis zijn, plotse wijzigingen in het dieet, stress van de eigenaar, of veranderingen in huis.
De meest voorkomende oorzaak van stress bij katten met FIC is een conflict met een andere kat in huis. Dit is soms moeilijk te herkennen, maar er moet altijd aan worden gedacht bij een kat met FIC die met andere katten in één huis woont. In sommige gevallen is de beste oplossing om de kat met FIC te herplaatsen naar een huishouden zonder andere katten.
Katten die veel binnen zitten zijn ook gevoelig voor stress. In vergelijking met hun voorouders leven huiskatten vaak in zeer kleine ruimtes, waarin weinig uitdaging te vinden is. Dit gebrek aan ‘omgevingsverrijking’ kan veel stress opleveren. Een paar eenvoudige veranderingen kunnen helpen, zoals:
- Regelmatig spelen met de kat – maak dagelijks tijd vrij hiervoor en gebruik verschillende en nieuwe speeltjes of wissel de speeltjes af.
- De kat naar buiten laten, zelfs in een afgesloten ruimte, kan de kat geestelijk stimuleren.
- Wijzig de omgeving van de kat op zo’n manier dat er voldoende te doen is voor de kat (bijvoorbeeld met krabpalen) en dat er voldoende rustplaatsen zijn. Katten hebben ruimte en tot op zekere hoogte controle over hun omgeving nodig. Het is belangrijk dat zij de omgeving kunnen verkennen en zich kunnen verstoppen – het liefst op hoge plaatsen (bijvoorbeeld bovenop kasten).
- Het gebruik van een kunstmatig (katten)feromoon kan soms ook helpen om stress te verminderen.
Medicatie die kan helpen bij de controle van FIC
FIC is geen aandoening die primair met medicatie op te lossen is, maar bepaalde geneesmiddelen kunnen soms wel een positief effect hebben. Wijzigingen in voeding en omgeving blijven de belangrijkste maatregelen.
Gebruik van pijnstillers (analgetica)
FIC is pijnlijk voor de kat, dus bij een acute aanval en als de kat klachten vertoont, is het gebruik van een pijnstiller (voorgeschreven door een dierenarts) zeer waardevol.
Prognose
Indien de behandeling voldoende gericht is op het verhogen van de wateropname en het verrijken van de omgeving van de kat (zodat verveling en stress worden voorkomen), zullen de meeste FIC patiënten een aanzienlijke verbetering laten zien. Bij ernstige gevallen is het soms een grote uitdaging om de blaasontsteking onder controle te krijgen.
Sanne van Aerts, dierenarts gezelschapsdieren
Referentie
Dit artikel is met toestemming van International Cat Care vertaald en samengevat. Klik hier voor het originele artikel (Engels).