Hoe osteopathie helpt bij de ouder wordende kat

Als een kat ouder wordt, treden er – net als bij mensen – nogal wat lichamelijke veranderingen op. Ouderdomsproblemen ontstaan doordat de belastbaarheid van het lichaam afneemt. Hierdoor zien we dat bijvoorbeeld spijsverterings- en stofwisselingsproblemen, maar ook problemen van het houdings- en bewegingsapparaat de kop kunnen opsteken. Osteopathie bij de ouder wordende kat kan de kat ondersteunen om zo lang mogelijk fit te blijven.

Geschreven door: Merel de Jonge, dierenosteopaat. Laatst bijgewerkt op 6 januari 2025.

Veranderingen in het lichaam van de ouder wordende kat

Tijdens het verouderen gebeurt er heel wat met het kattenlichaam. Op jonge leeftijd is het houdings- en bewegingsapparaat van de kat soepel en flexibel, en kan het zich goed aanpassen aan de belasting. Gaandeweg het leven wordt een kat echter minder vitaal. De belastbaarheid van de gewrichten wordt minder, waardoor inspanningen die vroeger geen probleem vormden, nu (relatieve) overbelasting kunnen geven. Dit kun je bijvoorbeeld zien aan het springen; als je kat ouder wordt, is de kans groot dat hij minder vaak of minder hoog springt.

Iets vergelijkbaars gebeurt ook met de stofwisseling en spijsvertering. De hersenen, het zenuw- en hormoonstelsel spelen een belangrijke rol bij het optimaal ‘op gang houden’ van alle lichaamsfuncties. Als een kat jong is, kost dat nauwelijks moeite. Een goede bloedcirculatie zorgt ervoor dat elke celIn de biologie is de cel het kleinste onderdeel van een organisme dat alle genetische informatie van... wordt voorzien van voldoende voedings- en bouwstoffen, en dat afvalstoffen worden afgevoerd. Dit ingenieuze systeem wordt echter, naarmate de leeftijd vordert, minder flexibel en kan moeite krijgen om grote schommelingen op te vangen.

Hoe ontstaan gezondheidsproblemen

Problemen ontstaan als het lichaam niet vrij meer is om optimaal te functioneren, bijvoorbeeld door ziekte, een trauma of een operatie. Normale lichaamsprocessen raken uit evenwicht en dat kan duidelijke klachten geven. Maar het kan ook heel subtiel beginnen. Soms functioneert een kat niet optimaal en door minder voor de hand liggende oorzaken zoals stress, (langdurig) medicijngebruik, onjuiste voeding, te weinig of onjuiste beweging, kan een kat niet lekker in zijn/haar vel zitten en dus letterlijk uit evenwicht zijn.

Als het lichaam niet in staat is om het optimale evenwicht op tijd te herstellen, kan een verstoring van de beweeglijkheid ook andere lichaamsfuncties nadelig gaan beïnvloeden, waardoor bijvoorbeeld kat Micky veel last van artrose had.

Artrose bij katten

Wat is artrose?

Zoals gezegd neemt bij de oudere kat de veerkracht van veel lichaamsstructuren af, waardoor de belastbaarheid vermindert. Vaak zien we daardoor dat een kat anders (slechter) gaat bewegen. Als de doorbloeding minder optimaal is en het gewrichtskraakbeen wat stugger wordt, kan bijvoorbeeld de schokdemping van het gewricht afnemen. Dan zien we dat katten minder gaan klimmen of springen, omdat dit een te grote (lokale) belasting voor het gewricht vormt. Bewegen gaat steeds meer pijn doen. Osteopathie kan de ouder wordende kat dan ondersteunen.

Micky’s ‘konijnenhupje’

Micky had al langer last van een oude blessure aan haar rechter achterpoot, maar zij had daar mee leren leven. Als ze sprong, was de afzet altijd wat scheef omdat ze minder kracht met rechtsachter zette. Ook landde ze niet helemaal recht. In haar jonge jaren was dat geen probleem, maar toen Micky acht jaar oud was, zagen haar baasjes dat ze steeds vaker met beide achterpoten ‘huppelde als een konijn’. Langdurige scheve overbelasting had geleid tot schade aan het gewrichtskraakbeen van Micky’s rechterknie en aan haar beide heupgewrichten. Hierdoor was artrose ontstaan; een onomkeerbaar proces dat pijn en stijfheid veroorzaakt.

Met osteopathie was het gelukkig mogelijk om de spanning in de pijnlijke en stijve structuren te laten afnemen. Hierdoor kon de disbalans tussen het pijnlijke gewricht en de rest van het lichaam zoveel mogelijk hersteld worden. Na een paar osteopathische behandelingen kon Micky veel gelijkmatiger haar gewrichten belasten. Door het verdwijnen van de verhoogde spanning in haar spieren en gewrichtskapsels, herstelde het evenwicht zich. Ook al was er nog steeds sprake van artrose in de gewrichten, Micky was na de behandeling wèl weer in staat om met beide achterpoten gelijke kracht te zetten tijdens het springen. Het ‘konijnenhupje’ heeft de eigenaar niet meer gezien

Wat is dierosteopathie

Dierosteopathie is een (zachte) manuele behandelingsvorm die is gebaseerd op een gedegen wetenschappelijke kennis van de anatomie, embryologie, fysiologie en neurologie van het dier. Osteopathie houdt zich bezig met de structuur en de functie van alle weefsels in het lichaam en daarmee met de mobiliteit, in welke hoedanigheid dan ook. Gezondheidsproblemen ontstaan als de onderlinge samenhang en relaties tussen lichaamsstructuren verstoord worden, waardoor de normale (onderlinge) beweeglijkheid geblokkeerd raakt, zoals bij kat Micky.

De drie lichaamssystemen

1. Het bewegingsapparaat: wervelkolom, botten, gewrichten, spieren, kapsels en banden
2. Het orgaansysteem: inwendige organen met vliezen, bloedvaten en lymfestelsel
3. Het craniosacrale systeem: schedel, hersenen en ruggenmerg, zenuwstelsel, vliezen, hersenvocht en heiligbeen

Bewegingsbeperking in één van deze systemen zal invloed hebben op de andere systemen. Afhankelijk van de ernst van de verstoring en de tijdsduur die al verstreken is kan dit een functionele verstoring in het lichaam veroorzaken.

Het doel van de dierosteopathische behandeling is het herstellen van de natuurlijke beweging en beweeglijkheid van de lichaamsstructuren in alle systemen. Het weefsel dat stagneert en blokkeert, gaat weer bewegen, wordt beter doorbloed en communiceert beter met de rest van het lichaam, waardoor het evenwicht en de normale functie zich weer kunnen herstellen. Spieren, gewrichten en organen, aangestuurd via de hersenen en het zenuwstelsel, gaan weer een gezond evenwicht vormen.

Hoe werkt osteopathie bij katten?

Een osteopaat is getraind en is in staat de kleinste afwijkingen in de beweeglijkheid via zijn of haar handen te detecteren. Het onderzoek wordt gestart met een observatie en een manueel onderzoek van de kat. Alle drie de bovengenoemde lichaamssystemen, die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en elkaar continu beïnvloeden, worden onderzocht op hun beweeglijkheid. Alle zones met bewegingsverlies en/of spanning worden verder onderzocht.

Op basis van de bevindingen worden daarna, met zachte en nauwkeurige manuele osteopathische technieken, de gevonden blokkades en spanningsvelden losgemaakt. Hierdoor kan de normale beweeglijkheid van de verschillende structuren en weefsels herstellen, zodat deze hun functie weer naar behoren kunnen gaan uitvoeren.

Spijsverteringsproblemen bij katten

Ook de spijsvertering van de kat verandert in de loop van zijn leven. Vaak zien we obstipatie ontstaan door een verminderde vertering, of doordat een kat onvoldoende voedingsstoffenVoedingsstoffen of nutriënten zijn stoffen die onontbeerlijk zijn voor de groei en de instandhoudin... uit het eten opneemt. Hierbij speelt het zenuwstelsel een belangrijke rol. Alle lichaamsprocessen worden immers aangestuurd vanuit het zenuwstelsel. Je kunt je de darmen het best voorstellen als in bindweefselvliezen verpakte organen, die via een soort ‘bindweefselgordijn’, waar bloedvaten en zenuwen doorheen lopen, aan de onderkant van de wervelkolom vasthangen. Als er te veel spanning in een van deze weefsels ontstaat, zal zowel de bloedsomloop van en naar de darm als de aansturing van de darm door het zenuwstelsel verstoord kunnen raken. Door deze verbinding, via dit bindweefsel waaraan de darmen zijn opgehangen, kunnen wervelproblemen na verloop van tijd ook de darm nadelig beïnvloeden. Net zoals omgekeerd een slecht functionerende darm de wervelkolom kan beïnvloeden.

Als darmen niet optimaal kunnen functioneren en de normale darmbewegingen worden beperkt kan bijvoorbeeld obstipatie ontstaan. Ook bij dit soort problemen kan osteopathie de ouder wordende kat helpen.

Tijger’s obstipatie

Tijger kwam bij mij omdat hij steeds meer last van obstipatie kreeg. Hij was inmiddels ruim twaalf jaar oud en bewoog ook niet meer zo veel, wat natuurlijk ook niet bevorderlijk is voor een natuurlijke darmwerking. Het doel van zijn osteopathische behandeling was om met zachte manuele technieken de wervelblokkades op te heffen, de beweging in de wervelkolom te optimaliseren, en vanuit de buik de beweeglijkheid van de darmen te verbeteren. Hierdoor konden de uit het ruggenmerg uittredende zenuwen de darmen weer optimaal aansturen.

De herstelde darmperistaltiek (de natuurlijke darmbewegingen) zorgde ervoor dat de ontlasting veel makkelijker op gang bleef en er van obstipatie geen sprake meer was. Tot verrassing van de eigenaar, maar een logisch gevolg van de behandeling, werd Tijger ook actiever. Hij speelde meer en rende vaker zijn rondjes door het huis. Zijn herwonnen evenwicht en beweeglijkheid legden hem nu, ondanks zijn leeftijd, veel minder beperkingen op.

Nierproblemen bij katten

De nieren spelen onder andere een belangrijke rol bij de controle en regulering van de waterhuishouding en de bloedcirculatie. Zij vormen een transportsysteem en allerlei lichaamsfuncties, waaronder de bloeddruk en de spijsvertering, zijn mede afhankelijk van de werking van de nieren. Veel katten krijgen op latere leeftijd te maken met een verminderde nierfunctie, zeker als ze te weinig vocht binnenkrijgen.

Blacky’s blaasontstekingen

Blacky is een dertienjarige poes die sinds een jaar wat mankte met haar linker achterpootje. Verder had ze zo nu en dan last van blaasontstekingen, en bleek uit bloedonderzoek bij de dierenarts dat de nierfunctie verminderd was. Het viel op dat Blacky tijdens het lopen haar rug onnatuurlijk stijf hield. Bij onderzoek vond ik op verschillende plaatsen blokkades, zowel in haar nek- als lendenwervelkolom.

Al na een paar behandelingen werd de wervelkolom weer zo soepel dat Blacky niet mank meer liep. Bloedonderzoek bij de dierenarts liet zien dat de nierfunctie niet verder achteruit was gegaan. Tot op heden heeft zij ook geen nieuwe blaasontsteking meer gehad. Sindsdien komt Blacky alleen nog (jaarlijks) preventief bij mij om haar rug zo los mogelijk te blijven houden en zodoende de nieren zo optimaal mogelijk te laten functioneren.

Osteopathie bij de ouder wordende kat

Vaak vormt de verminderde beweeglijkheid van de wervelkolom (wervelblokkades) een belangrijk aanknopingspunt in de oplossing van een verstoring in een van de lichaamssystemen.
De wervelkolom speelt namelijk niet alleen een centrale rol als (bewegings-) as van het lichaam, het bevat ook het ruggenmerg waarmee met de hersenen wordt gecommuniceerd, en is uittreedplaats voor zenuwen die de rest van het lichaam aansturen. Het zenuwstelsel op zijn beurt speelt een belangrijke rol in de communicatie en handhaving van het vermogen van het lichaam om de gezondheid te bewaken. Het is een continu proces van aanpassing aan alle interne en externe veranderingen.

Een dierenosteopaat benadert lichaamsstructuren dus nooit geïsoleerd, maar altijd in relatie tot elkaar zodat het evenwicht zich weer optimaal kan herstellen.

Als katten door hun leeftijd allerlei (ouderdoms-) klachten krijgen, zoals artrose, darm- of nierproblemen, kan dit niet altijd helemaal opgelost worden. Dierosteopathie kan wél zorgen dat het lichaam ondersteund wordt in het herstellen en handhaven van een zo optimaal mogelijk gezond evenwicht, zodat de kat zo min mogelijk gezondheidsproblemen ervaart.

Nederlandse Vereniging voor Dierosteopathie (NVDO)

Dierenosteopaat is helaas een onbeschermde titel. Dat maakt dat het voor een diereneigenaar soms lastig is een goed gekwalificeerde osteopaat te vinden. Sinds 2017 bestaat de Nederlandse Vereniging voor Dierosteopathie (NVDO). De aangesloten therapeuten hebben naast een gedegen dierosteopathie opleiding allemaal een (para-)medische vooropleiding. Daarnaast biedt de NVDO nascholing en is het een professioneel platform voor intercollegiaal overleg om professionele kwaliteit te waarborgen. Wil je weten of er een aangesloten dierenosteopaat bij je in de buurt is? Kijk dan in dit overzicht met gekwalificeerde dierenosteopaten.

Misschien vind je dit ook interessant?

Gratis cursus: Naar de dierenarts? Geen stress!

In deze cursus leer je alles over het met zo min mogelijk stress bezoeken van de dierenarts. En het mooie is, het is helemaal gratis! Zo hopen we dat ook jij straks kunt zeggen: Naar de dierenarts? Geen stress!

Meer lezen?

Artikel: De oudere kat – Welzijn, gezondheid en verzorging

Katten leven nu veel langer dan vroeger, dankzij betere voeding, betere veterinaire zorg en verzorging thuis. In dit artikel lees je meer over de specifieke behoeftes van de oudere kat. Door hier in te voorzien kunnen oudere katten tot op hoge leeftijd een fijn en comfortabel leven hebben.

Artikel: Chronische nierziekte en de risicofactoren

Een overzicht van risicofactoren die een indicatie kunnen zijn van chronische nierziekte.

Artikel: FIC: idiopathische blaasontsteking bij de kat

Bij meer dan de helft van de katten met lagere urineweg aandoeningen is er sprake van feline idiopathische cystitisBlaasontsteking (FICFeline Idiopathische Cystitis: een blaasontsteking bij de kat waarbij de oorzaak niet aantoonbaar is...). Deze katten vertonen symptomen van blaasontsteking zonder duidelijke lichamelijke oorzaak. In dit artikel lees je alles over oorzaken, symptomen en behandeling van deze vorm van blaasontstekingen.

Referenties

• Bartges, J., Polzin, D.J. (editors). Nephrology and urology of small animals. Chichester, West Sussex, Blackwell Publishing Ltd. 2011.
• Becker, R.E., Life In Motion, the osteopathic vision of Rollin E. Becker, D.O. (edited by Brooks, R.E.) Seventh impression, Portland, Oregon, Stillness press, LLC. 2019.
• Chaitow, L. (editor) Fascial Dysfunction, manual therapy approaches. Second edition, Sey, Scotland, Handspring Publishing. 2018.
• Crouch, J.E. Text-Atlas of Cat Anatomy. Philadelphia, Lea & Febiger. 1969.
• Hyttel, P., Sinowatz, F., Vejlsted, M., Betteridge, K. (editorial assistance). Essentials of Domestic Animal Embryology. London, Saunders Elsevier. 2010.
• Gilbert, S.G. Pictorial anatomy of the cat. Revised edition, Seattle, London, University of Washington Press. 1968.
• Hudson, L.C., Hamilton, W.P. Atlas of Feline Anatomy for veterinarians. Second edition. Jackson, USA, Teton NewMedia. 2010.
• Jaggy, A. (editor), Platt, S.R. (associate editor) Small Animal Neurology, an illustrated text. Hannover, Schlütersche Verlagsgesellschaft mbH & Co. KG. 2010.
• Nevin, T., Colles, C. and Tozzi, P., Animal Osteopathy, a comprehensive guide to the osteopathic treatment of animals and birds. United Kingdom, Handspring Publishing Limited. 2020.
• Kuchera, M.L., Ettlinger, H., Seffinger, M.A. Assessing Viscerosomatic Reflexes and Somatosomatic Reflexes, Jones Tender Points, Trigger Points and Chapman Reflexes. in Seffinger, M.A. (executive editor). Foundations of Osteopathic Medicine, Philosophy, Science, Clinical Applications and Research. Fourth edition. Philadelphia, Wolters Kluwer. 2018.
• Little, S.E. The Cat: Clinical Medicine and Management. St. Louis, Missouri, Elsevier Saunders. 2012.
• Mario, L.C., Morais, M.P., Borghesi, J., Favaron, P.O., Oliveira, F.D., Anunciação, A,R,A,, Agopian, R.G., Gomes, S.A., Miglino, M.A. Development of urinary organs in domestic cat during the embryonic and fetal periods. Microscopy Research and Technique, 2018, 81(11),1286-1294.
• McCracken, T.O., Kainer, R.A. Color atlas of small animal anatomy: the essentials. Ames, Iowa, Blackwell Publishing Ltd. 2008.
• McGeady, T.A., Quinn, P.J., FitzPatrick, E.S., Ryan, M.T., Kilroy, D., Lonergan, P. Veterinary Embryology. Second edition, Chichester, West Sussex, John Wiley & Sons, Ltd. 2017.
• Nickel, R., Schummer, A., Seiferle, E. und herausgegeben von Frewein, J., Will, K-H., Wolkens, H. Lehrbuch der Anatomie der Haustiere, Band I: Bewegungsapparat. 8., unveränderte Auflage. Stuttgart, Parey. 2004.
• Nickel, R., Seiferle, E., Schummer, A. and revised by Schummer A., Nickel, R., Sack, W.O. The viscera of the domestic mammals. Textbook of the anatomy of the domestic animals: volume 2. Second revised edition. Berlin, Parey. 1979.
• Nickel, R., Schummer, A., Seiferle, E. and revised by Schummer, A., Wilkens,H., Vollmerhaus, B., Habermehl, K.-H. The Circulatory System, the Skin, and the Cutaneous Organs of the Domestic Mammals. Textbook of the anatomy of the domestic animals: volume 3. Berlin, Heidelberg, Springer-Verlag. 1981.
• Nickel, R., Schummer, A., Seiferle, E. and revised by Seiferle, E. Lehrbuch der Anatomie der Haustiere, Band IV: Nervensystem, Sinnesorgane, Endokrine Drusen. Berlin, Parey. 1975.
• Norsworthy, G. (editor), Restine, L.M. (associate editor), The Feline Patient. Fifth edition, Hoboken, NJ, John Wiley & Sons, Inc. 2018.
• Ranson, S.W., Billingsley, P.R. The thoracic truncus sympathicus, rami communicantes and splanchnic nerves in the cat. The Journal of Comparative Neurology. 29 (4), 405-439, 2004.
• Reece, W.O., Rowe, E.W. Functional Anatomy and Physiology of Domestic Animals. Fifth edition. Hoboken, NJ, John Wiley & Sons, Inc. 2017.
• Reece, W.O. (editor) Dukes’ Physiology of Domestic Animals. 13th edition. Chichester West Sussex, Oxford, John Wiley & Sons, Inc. 2015.
• Schultz, R.M., Due, T., Elbrønd, V.S. Equine Myofascial Kinetic Lines – for professionals. Stockholm, Leanders Grafiska AB. 2021.
• Sebastiani, A.M., Fishbeck, D.W. Mammalian Anatomy: The Cat. Englewood, Colorado, Morton Publishing Company. 2005.
• Sjaastad, O.V., Sand, O., Hove, K. Physiology of the Domestic Animals. Third edition. Oslo, Scandinavian Veterinary Press. 2016.
• Still, A.T. Autobiography of Andrew T. Still, with a history of the discovery and development of the science of osteopathie. Reprint by Scholar Select of the original book published by A.T. Still, Kirksville, Missouri. 1897.
• Still, A.T. Philosophy of Osteopathy. Reprint by Dodo Press of the original book published. 1899.
• Still, A.T. The Philosophy and Mechanical Principles of Osteopathy. Reprint by Forgotten Books, London, of the original book published by Hudson-Kimberley Pub. Co., Kansas City. 1902.
• Thrall, D.E., Robertson, I.D. Atlas of Normal Radiographic Anatomy and Anatomic Variants in the Dog and Cat. Second edition. St. Louis, Missouri, Elsevier. 2016.
• Waibl, H., Mayrhofer, E., Matis, U., Brunnberg, L., Köstlin, R. Atlas of Radiographic Anatomy of the Cat. (founded by Schebitz, H. and Wilkens, H.) Stuttgart, Parey Verlag. 2004.
• Ward, R.C. (executive editor). Foundations for Osteopathic Medicine. Second edition. Philadelphia, Lippincott Williams & Wilkins. 2003.
• Willard, F.H. Autonomic Nervous System in Seffinger, M.A. (executive editor). Foundations of Osteopathic Medicine, Philosophy, Science, Clinical Applications and Research. Fourth edition. Philadelphia, Wolters Kluwer. 2018.